Dziś kilka refleksji o dziewiątej edycji Budżetu Obywatelskiego Białej Podlaskiej.
Nie są jeszcze znane wszystkie projekty, które zostaną poddane pod głosowanie, ale jest kilka informacji, które warto odnotować.
To przede wszystkim liczba zgłoszonych projektów.
34 pomysły to drugi w historii najlepszy wynik (po pierwszej edycji, w której mieszkańcy zgłosili 65 projektów).
W zeszłym roku było to jedynie 14 projektów czyli najmniej w historii budżetu obywatelskiego.
Skąd taka zmiana?
Powodów może być kilka. Wydaje się, iż ubiegłoroczna edycja była przełomowa. Jeszcze nigdy w historii nie poświecono budżetowi obywatelskiemu tyle miejsca. O tej formie partycypacji społecznej dyskutowano w radzie miasta, urzędzie miasta, mediach a także w codziennych rozmowach mieszkańców.
Rada Miasta Biała Podlaska 10 listopada 2023 r. zajęła nawet stanowisko krytykując sposób przeprowadzenia głosowania w budżecie obywatelskim, wnosząc o zarządzenie powtórzenia głosowania internetowego.
Do rady miasta wpłynęło kilkadziesiąt petycji mieszkańców zaniepokojonych przebiegiem głosowania.
W dyskusji zwracano uwagę na brak opisów projektów na stronie internetowej, wadliwy tytuł jednego z projektów a także oddanie głosów za innych mieszkańców.
Prezydent Miasta Biała Podlaska wykazywał niechęć do przeprowadzenia ewaluacji budżetu obywatelskiego.
Paradoksalnie to zamieszanie miało oczyszczający wpływ na budżet obywatelski. Błędy popełnione w poprzedniej edycji zostały wyeliminowane w obecnej edycji. W wyniku konsultacji społecznych oraz petycji poprawiono zasady głosowania.
Wielu mieszkańców dopiero w poprzednim roku dowiedziało się, czym jest budżet obywatelski i jak ważna to instytucja dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
Do większego zainteresowania budżetem obywatelskim przyczynił się też projekt budowy tężni, która została oddana do użytku w tym roku i od początku przyciąga wielu mieszkańców.
Dla władz miasta to też lekcja z demokracji lokalnej.
Powinny być otwarte na dialog i zrozumieć, że uzasadniona krytyka przyczynia się do rozwoju.
Oczywiście, budżet obywatelski nie jest jeszcze doskonały. To proces wymagający analizy, wyciągania wniosków, poprawy.
Jednym z takich przykładów jest przepis uchwały Rady Miasta Biała Podlaska regulującej zasady budżetu obywatelskiego:
"Corocznie do realizacji wybiera się jeden projekt duży oraz jeden projekt średni, za pozostałą kwotę realizuje się projekty małe i projekty „Zielonego budżetu obywatelskiego Białej Podlaskiej”.
"W przypadku, gdy wysokość środków na realizację projektu dużego, średniego lub projektu „Zielonego budżetu obywatelskiego Białej Podlaskiej” nie wyczerpuje puli środków przeznaczonych na projekt duży, średni lub projekt „Zielonego budżetu obywatelskiego Białej Podlaskiej”, przesuwa się środki na realizację projektów małych".
Reguła ta powoduje, że w przypadku wysokiej kwoty przeznaczonej na budżet obywatelski i jednocześnie niewielkiej liczby zgłoszonych projektów małych, następuje „automatyczne” przesunięcie środków pozostałych (po wyborze projektu dużego, średniego i zielonego) na projekty małe. Może to skutkować wybraniem do realizacji wszystkich bądź większości zgłoszonych projektów małych.
Taka sytuacja miała miejsce w poprzedniej edycji budżetu obywatelskiego, gdy wszystkie projekty małe zostały wybrane do realizacji.
Dodatkowo zasada ta nie uwzględnia kosztu projektu dużego i średniego, co oznacza, że wyłącznie jeden projekt duży i jeden projekt średni zostanie wybrany do realizacji, niezależnie od ich kosztu.
Projekty duże to takie, których koszt realizacji brutto mieści się w kwocie od 500 001 zł do 1 000 000 zł., zaś projekty średnie to takie, których łączny koszt realizacji brutto mieści się w kwocie od 200 001 zł do 500 000 zł.
Natomiast projekt „Zielonego budżetu obywatelskiego Białej Podlaskiej” to taki, którego koszt realizacji brutto mieści się w kwocie do 50 000 zł.
W praktyce możliwa jest więc sytuacji gdy mieszkańcy wybiorą projekt duży i projekt średni o wartości nieznacznie przekraczającej wymagane minimum czyli - odpowiednio - o wartości np. 502 tys. zł. i 202 tys. zł.
W takim przypadku, na projekt duży i średni miasto przeznaczy łącznie 704 tys. zł.
Kwota przewidziana na budżet obywatelski wynosi w tym roku 2 205 000 zł., co oznacza, że różnica w wysokości ok. 1 300 000 zł. trafi na projekt zielony (który może być o niewielkiej wartości np. 20 tys. zł.) i projekty małe.
Zasada ta znajdzie zastosowanie nawet w przypadku gdy projekt duży czy średni uzyska np. 2000 głosów (i przegra nieznacznie z innym projektem w tej kategorii) a projekt mały np. 25 głosów.
Wydaje się, iż model budżetu obywatelskiego w tym zakresie wymaga zmiany. Być może kryterium, branym pod uwagę powinno być zainteresowanie mieszkańców danym projektem.
Może warto wprowadzić przeniesienie środków kaskadowo "w dół" czyli jeżeli po wybraniu projektu dużego, pozostanie w tej kategorii kwota np. 400 tys. zł., to powinna ona zostać przeznaczona na projekty średnie, nie zaś - jak obecnie - z pominięciem tej kategorii na projekty małe.
Projektom zgłoszonym w obecnej edycji poświęcę więcej miejsca w odrębnym poście.
